Een klant vroeg mij gisteren wat het verschil is tussen een NEN 3140 en een SCIOS Scope 8 / Scope 10 inspectie. Ik heb geprobeerd dit op een eenvoudige manier uit te leggen, maar het is toch nog een heel verhaal geworden.
De NEN 3140 en de elektrische installatie
De NEN 3140 is een norm waarin staat welke maatregelen je als werkgever kunt nemen om te voldoen aan de elektrotechnische veiligheidseisen in de Arbowet. Het is een handleiding waarin staat hoe je als organisatie een elektrotechnisch veiligheidsbeleid kunt opzetten met als doel de installaties op een veilig niveau te hebben en te houden (art 3.4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit) en een veilig gebruik en werk (art 3.5 van het Arbeidsomstandighedenbesluit). Deze norm is niet wettelijk verplicht, maar wel in Nederland algemeen geaccepteerd als middel. Om een elektrische installatie veilig te houden nadat deze in gebruik is genomen, volstaat een periodieke inspectie waarin de inspecteur controleert of de installatie nog steeds veilig is en de eventuele onveilige situaties aan de elektrische installaties te laten repareren. Met een goede registratie hiervan, kan de werkgever aantonen dat deze voldoet aan de relevante eis uit de Arbowet.
In een deel van de NEN 3140 staat een methode om te bepalen hoe groot de periode tussen twee inspecties is. Die wordt bepaald afhankelijk van de leeftijd, het gebruik, de omgeving, enz. Vervolgens staat in de norm het aantal veiligheids-aspecten van de elektrische installatie die men in die periode dient te inspecteren (visueel en door meting en beproeving). Door gebruik, slijtage enzovoort kan het voorkomen dat het gewenste veiligheidsniveau niet overal wordt gehaald. Dit wordt dan puntsgewijs in een rapport kenbaar gemaakt aan de werkgever. Indien er punten zijn die gevaarlijk voor de mens kunnen zijn, dienen deze te worden hersteld.
Waarom is er een kwaliteistsysteem nodig voor NEN 3140 inspecties?
Omdat er in het verleden door heel veel installateurs een verschillende interpretatie van het inspectiedeel van de NEN 3140 werd toegepast, ontstond er bij afnemers, verzekeraars en installatie-branche de behoefte aan kwaliteitsafspraken. De markt werd geconfronteerd met een verscheidenheid van rapportages na even zo onduidelijk uitgevoerde inspecties. Opdrachtgevers ontvingen een diversiteit van rapportages: Het was van alles tussen een eenvoudig A4’tje als verklaring dat de installatie voldeed aan de NEN 3140 tot een compleet boekwerk met foto’s en opmerkingen, adviezen hoe te repareren en wat dat ging kosten. En alles daar tussen in.
De opdrachtgevers, installatiebranche en de Arbeidsinspectie kwamen midden jaren negentig met een eerste opzet van een kwaliteitssysteem dat leek op ISO-9001. Dit heette “Criteria voor Toezicht”. Inspectiebedrijven en installateurs konden zich bij de bekende certificerende instellingen laten certificeren om zo aan de opdrachtgevers aan te tonen dat ze de inspecties volgens de opgestelde spelregels uitvoerden. Dit systeem was vooral een administratief systeem waarbij de (praktijk)kennis en kunde van de inspecteur niet periodiek werd getoetst. Wel werd gekeken of hij/zij een bepaald diploma had, maar niet of de inspecteur ervaring had in het uitvoeren. Zo kwam het voor dat inspecteurs tientallen jaren geleden de benodigde diploma’s hadden gehaald en maar een inspectie per jaar uitvoerde op basis van de oude regelgeving van 20 jaar daarvoor. De toezichthouder van de certificatiesystemen RvA heeft daarom dit systeem nooit geaccrediteerd en het moest worden doorontwikkeld.
SCIOS Scope 8
Ruim 10 jaar geleden is op initiatief van de overheid, verzekeraars, de installatie- en de inspectiebranche onder de paraplu van Stichting SCIOS een geaccrediteerd kwaliteitssysteem opgezet dat de NEN 3140 als basis had. Dit systeem schreef ook de kennis en kunde voor van de inspecteur die de inspecties uitvoerde. Dit systeem heet SCIOS Scope 8. In deze scope 8 staat precies welke weg bewandeld moet worden om een NEN 3140 inspectie uit te voeren en te komen tot een eenduidig rapport. De opdrachtgever kan daarmee aantonen dat (als hij de opmerkingen ook laat repareren (!)) hij voldoet aan art 3.4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Het kwaliteitssysteem is dus gericht op Arbo! Veiligheid van mensen.
NEN 3140 inspecties van gereedschappen?
In de NEN 3140 staat ook een hoofstuk dat de inspectiecriteria en de inspectietermijn beschrijft van elektrische arbeidsmiddelen. Daarom heeft het College van Deskundigen (CvD) van SCIOS tegelijkertijd met het opstellen van een kwaliteitssysteem voor het inspecteren van elektrische installaties (Scope 8) is ook een vergelijkbaar systeem opgezet voor het keuren van elektrische arbeidsmiddelen (Scope 9). Echter hier is het zo dat de kwaliteit van de inspectie voor 80% wordt bepaald door de gebruikte meetinstrumenten en dus is er niet zo’n grote behoefte om dit gecertificeerd te doen. En door de VCA was er al jaren een verplichting voor productieomgevingen en in de bouw om gereedschappen te keuren volgens de NEN 3140.
De verzekeraars en NEN 3140
Verzekeraars hebben echter een ander belang: Dit is de schade zo klein mogelijk houden na het ontstaan van een brand. Arbo is daarbij ondergeschikt. De verzekeraars worden onder andere in de volgende branches geconfronteerd met grote uitslaande branden met hele grote schades tot gevolg: De landbouw en veeteelt (elke week branden in Nederland gemiddeld twee megastallen uit met duizenden dode beesten tot gevolg), de horeca, garagebedrijven, retail en kleine (meubel) productiebedrijven en nog veel meer. Door het succes van de SCIOS Scope 8 hebben de verzekeraars ongeveer 7 jaar geleden de aanvraag bij SCIOS gedaan om een kwaliteitssysteem op te zetten dat hulp biedt bij het inspecteren gericht op voorkomen van ontstaan en uitbreiden van branden bij bovenstaande branches.
Omdat de NEN 3140 hiervoor niet bedoeld was, moest er eerst een nieuwe norm ontwikkeld worden. De NEN 3140 kijkt naar Arbo-veiligheid. Dus ontwikkelde een werkgroep bij het NEN de NTA 8220 (“methode voor het beoordelen van elektrisch materieel op brandrisico”). In de NTA 8220 staat het toepassingsgebied genoemd. Nadat de norm beschikbaar kwam is er door SCIOS een kwaliteitssysteem opgesteld dat het inspectiebedrijf voorschrijft hoe men NTA 8220 inspecties kwalitatief goed moet uitvoeren. Dit is SCIOS Scope 10 geworden.
Verplichting van Scope 10
De verzekeraars waren bij de ontwikkeling van beide documenten betrokken en weten heel goed wat het toepassingsgebied is. Bij de genoemde branches werden de SCIOS Scope 10 inspecties verplicht bij het afsluiten van de verzekering. Wat we echter zien is dat met name tussenpersonen dit niet goed weten en vaak de SCIOS Scope 10 eis stellen bij alle soorten branches, ook daar waar het eigenlijk niet voor bedoeld was. ORTEON adviseert haar opdrachtgevers altijd de paragraaf uit de NTA 8220 met het toepassingsgebied goed te lezen, alvorens de Scope 10 eis van de verzekeraar te accepteren.
Kwaliteisinspecties
ORTEON adviseert haar opdrachtgevers ook bij de aanvraag van een NEN 3140 inspectie de SCIOS Scope 8 eis te stellen en dit indien nodig ook aan de verzekeraar te motiveren. Bij de aanvraag van de inspectie bij een installateur of inspectiebedrijf kan de opdrachtgever eerst controleren of de inspectie-aannemer over “de benodigde papieren” beschikt. Dit is gemakkelijk te controleren op de SCIOS-site onder deze link: SCIOS Relatie . Deze handelswijze kan voor de opdrachtgever ook belangrijk zijn, omdat dan bij de Arbeidsinspectie niet de gelijkwaardigheid hoeft te worden aangetoond na een probleem waarbij de veiligheid van de installatie een rol speelt. Deze werkwijze wordt meestal algemeen geaccepteerd.
Indien de verzekeraar vasthoudt aan de eis voor een SCIOS Scope 10 inspectie, adviseert ORTEON de opdrachtgever een combinatie SCIOS Scope 8 en Scope 10 inspectie te laten uitvoeren, om zo toch ook het Arbo-aspect af te dekken. De meeste gecertificeerde bedrijven bieden deze dienst gecombineerd aan.
Zonnestroom – Scope 12
Indien de organisatie besluit om in het kader van duurzaamheid zonnepanelen te laten monteren, kan de verzekeraar een extra eis stellen: Dat is de SCIOS Scope 12 inspectie. Ook hier geldt dat de leverancier/aannemer een certificering moet hebben voor dit kwaliteitssysteem en is door de organisatie te controleren op de site SCIOS Relatie. ORTEON beveelt hier aan deze eis hard te stellen om problemen na inbedrijfname van de zonnestroominstallatie te voorkomen. Zelfs als de verzekeraar deze eis niet stelt, kan dit belangrijk zijn!